Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, cần có giải pháp về quy hoạch hệ thống đô thị vùng Đông Nam Bộ.
Phát biểu tại Hội nghị triển khai Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 24 của Bộ Chính trị, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng vùng Đông Nam Bộ có tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh rất rõ. Khu vực này có đóng góp quan trọng vào thành quả chung của đất nước.
Tuy nhiên, còn nhiều việc phải làm, nhiều tồn tại, hạn chế cần khắc phục. Thủ tướng nêu rõ, đó là các mâu thuẫn cần được giải quyết, trong đó mâu thuẫn lớn nhất là tiềm năng rất lớn nhưng cơ chế, chính sách còn hạn hẹp. Trong đó, kết nối hạ tầng chiến lược, đồng bộ chưa hiệu quả, đầy đủ, toàn diện. Huy động nguồn lực chủ yếu dựa vào Nhà nước, chưa phát huy được các cơ chế hợp tác công tư, huy động nguồn lực xã hội.
Vùng đặc biệt quan trọng của cả nước
Tham luận tại Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, vùng Đông Nam Bộ có vai trò, vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của cả nước.
Toàn vùng hiện có 57 đô thị, trong đó có: 03 đô thị loại I, 01 đô thị loại I, 08 đô thị loại III; 07 đô thị loại IV và 37 đô thị loại V. Thành phố Hồ Chí Minh là một trong 02 thành phố trực thuộc Trung ương lớn nhất cả nước; tại Thành phố Hồ Chí Minh có 01 đô thị loại I là thành phố Thủ Đức trực thuộc (Thủ Đức được hình thành theo mô hình thành phố trực thuộc thành phố trực thuộc Trung ương đầu tiên của Việt Nam); thành phố Biên Hòa đô thị loại I có quy mô dân số khoảng 1,2 triệu người lớn nhất trong 33 đô thị loại I của cả nước, thành phố Vũng Tàu xếp thứ 7, thành phố Thủ Dầu Một xếp thứ 10; các đô thị Thuận An, Dĩ An, Tân Uyên, Bến Cát có quy mô (từ 300 - 600 nghìn dân), là đô thị loại III có quy mô dân số lớn nhất cả nước.
Theo Kế hoạch phân loại đô thị quốc gia giai đoạn 2021-2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 241/QĐ-TTg ngày 24/02/2021, vùng Đông Nam Bộ sẽ tiếp tục tăng về số lượng như đến năm 2025, dự kiến thêm 10 đô thị, đến năm 2030 tăng thêm 20 đô thị và nhiều đô thị tiếp tục hoàn thiện chất lượng đô thị để nâng loại đô thị trong giai đoạn tới.
Giải pháp quy hoạch hệ thống đô thị vùng Đông Nam Bộ
Trước thực tế đó, theo Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cần có giải pháp về quy hoạch hệ thống đô thị vùng Đông Nam Bộ. Vì trước đó, ngày 14/4/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 463/QĐ–TTg phê duyệt nhiệm vụ lập Quy hoạch vùng Đông Nam bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Quy hoạch vùng Đông Nam bộ lần này phải kế thừa định hướng phát triển đô thị trong quy hoạch vùng Thành phố Hồ Chí Minh (tại Quyết định số 2076/QĐ-TTg ngày 22/12/2017 của Thủ tướng Chính phủ).
Theo đó, đặc biệt quan tâm đối với các định hướng phát triển, cụ thể, hệ thống đô thị trung tâm cấp vùng và cấp tỉnh (bao gồm cả đô thị tỉnh lỵ và các đô thị chuyên ngành) có vai trò tạo động lực trong vùng nhằm tăng cường sự liên kết và khai thác hiệu quả hệ thống đường vành đai 3 và 4 của vùng Thành phố Hồ Chí Minh; và các trục, hành lang kinh tế gắn kết Thành phố Hồ Chí Minh với Vũng Tàu; Bình Dương - Bình Phước; Đồng Nai; Tây Ninh - Mộc Bài; hệ thống đô thị trong đô thị trung tâm và vệ tinh của vùng Thành phố Hồ Chí Minh; hệ thống đô thị thuộc các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu; Bình Phước; Tây Ninh.
Đối với Quy hoạch Vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và các quy hoạch tỉnh đang được lập, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị đề nghị cần thống nhất tư tưởng chỉ đạo và các mục tiêu đặt ra của Nghị quyết số 24 về phát triển vùng Đông Nam Bộ và Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045.
Trong quá trình nghiên cứu lập và phê duyệt các quy hoạch, Bộ trưởng cho biết cần quan tâm chú trọng các vấn đề đối với Thành phố Hồ chí Minh và các đô thị vệ tinh tập trung phát triển công nghiệp, thương mại – tài chính, đào tạo, y tế, văn hóa - thể dục thể thao, du lịch, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ.
Các đại biểu tham dự Hội nghị.
Bên cạnh đó, cần thực hiện các giải pháp tổng thể phòng ngừa, giảm thiểu, khắc phục tác động ách tắc giao thông và rủi ro từ biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Hạn chế úng ngập do triều cường, trong đó cũng cần hạn chế bê tông cứng trên diện rộng, đặc biệt tại các khu vực chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị, cần xây dựng đô thị tập trung nén tại các vùng có địa hình cao trên các trục hành lang kinh tế trọng điểm, các tuyến đường vành đai quan trọng và ở khu vực ngoại vi. Tập trung phát triển hệ thống giao thông đường bộ, mạng lưới đường sắt đô thị nội vùng nhằm tăng cường kết nối vùng đô thị trung tâm và đô thị vệ tinh, duy trì và bảo vệ các vùng sinh thái, cảnh quan tự nhiên đặc trưng, nguồn nước và các hành lang xanh trong vùng.
Điểm đặc biệt cũng cần bảo tồn nghiêm ngặt khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, khu dự trữ sinh quyển Đồng Nai để bảo vệ nguồn nước, giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu. Bảo tồn các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên và vùng cửa sông. Bảo vệ và phát triển các không gian xanh, rừng phòng hộ, rừng sản xuất, các hành lang xanh dọc sông...
Hạn chế các hoạt động phát triển làm biến đổi dòng chảy, gây mất an toàn đối với các khu dân cư và cơ sở hạ tầng. Xử lý triệt để chất thải, kiểm soát và giám sát ô nhiễm môi trường đô thị, nông thôn và các khu công nghiệp trong quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng. Đối với các khu xử lý chất thải rắn, ưu tiên dự án có công nghệ xử lý tiên tiến, hiện đại. Nước thải sinh hoạt đô thị, công nghiệp phải được xử lý đạt tiêu chuẩn trước khi xả ra môi trường.
Giảm nén, giảm tải cho các đô thị lớn
Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị đưa ra giải pháp giảm nén, giảm tải cho các đô thị lớn, thúc đẩy phát triển các đô thị vệ tinh vùng Đông Nam Bộ. Cụ thể, để giảm nén, giảm tải cho các đô thị lớn, nhằm thúc đẩy phát triển các đô thị vệ tinh, theo Bộ trưởng cần thực hiện đồng bộ các chính sách: Khuyến khích phát triển hệ thống đô thị theo mô hình đa tâm hay chùm đô thị gồm đô thị trung tâm và đô thị vệ tinh.
“Theo các chuyên gia quy hoạch, về lý thuyết khi thực hiện tốt cấu trúc chùm đô thị sẽ giải quyết được bài toán về phân bố dân cư, giảm áp lực cho nội thành. Và cũng từ đó giải quyết được nhiều vấn đề đô thị bức xúc tại khu vực trung tâm như ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường”, Bộ trưởng chia sẻ.
Tập trung nguồn lực phát triển, nâng cấp hệ thống giao thông, hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội một cách tổng thể hiện đại và hiệu quả. Tập trung xây dựng khép nối hoàn chỉnh các đường vành đai.
“Đây là nhiệm vụ trọng tâm cần ưu tiên, tạo động lực mới để phát triển đô thị trung tâm, các đô thị vệ tinh, mở rộng không gian phát triển, tạo sức hút ngoài khu vực trung tâm đô thị để thực hiện giảm nén ở nội đô”, Bộ trưởng khẳng định.
Song hành với việc cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị hiện có cho phép hình thành một số đô thị mới giữ vài trò cực tăng trưởng mới cho vùng, các đô thị này được hình thành từ yêu cầu phân bớt hoặc chuyển hẳn các chức năng đang bị dồn nén quá mức ở đô thị trung tâm, đô thị hiện có như: Công nghiệp, dịch vụ, thương mại, giáo dục đào tạo, y tế... cần di dời theo quy hoạch thì có phương án dồn vào các đô thị mới, tạo nên những trung tâm mới.
Để thực hiện tốt nhiệm vụ nâng cao chất lượng đô thị Vùng Đông Nam Bộ theo Nghị quyết 24 và Nghị quyết số 06. Bộ trưởng kiến nghị các tỉnh cần bám sát tinh thần Nghị quyết số 06 để xây dựng chương trình hoàn thiện các tiêu chuẩn đô thị về cơ sở hạ tầng đô thị, nhất là hạ tầng về y tế, giáo dục, đào tạo và công trình văn hóa cấp đô thị của các đô thị loại III trở lên trong giai doạn đến năm 2025.
Cơ bản giảm thiểu tình trạng ngập úng và ùn tắc giao thông; cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ gắn với cải tạo, chỉnh trang đô thị; cải tạo chỉnh trang các khu dân cư ven kênh rạch gắn với tái định cư; hình thành mới các trục không gian cảnh quan kiến trúc đặc thù của đô thị.
Phải bảo tồn, tôn tạo khu vực công trình kiến trúc có giá trị; phát triển các không gian công cộng đô thị giai đoạn đến năm 2030. Tăng cường quản lý phát triển đô thị. Tăng cường năng lực quản lý đô thị, tăng cường mô hình quản lý đô thị hợp lý, hiệu quả, ứng dụng công nghệ cao trong quản lý đô thị.
Về phát tiển nhà ở và nhà ở xã hội, Bộ trưởng cho biết cần đưa các chỉ tiêu về phát triển nhà ở, trong đó có chỉ tiêu bắt buộc về phát triển nhà ở xã hội vào hệ thống chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội 5 năm, hàng năm của các tỉnh trong Vùng; cần quy định Quy hoạch, bố trí quỹ đất phát triển nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân theo hướng khi lập, phê duyệt quy hoạch khu công nghiệp phải bố trí quỹ đất để làm nhà lưu trú, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng phục vụ người lao động làm việc tại các doanh nghiệp trong khu công nghiệp đó.
Toàn cảnh Hội nghị.
“Coi nhà ở công nhân là một hạ tầng thiết yếu của các khu công nghiệp. Tập trung bố trí nguồn lực và triển khai thực hiện có hiệu quả Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Đổi mới phương thức, mô hình quản lý và phát triển nhà ở xã hội, đặc biệt là nhà ở cho người lao động tại các khu công nghiệp”, Bộ trưởng đề nghị.
Nâng cấp, cải tạo, mạng lưới cung cấp dịch vụ hạ tầng xã hội. Thực hiện lồng ghép các mục tiêu và định hướng phát triển hệ thống công trình dịch vụ hạ tầng xã hội và nguồn lực thực hiện vào quá trình lập và phê duyệt chương trình phát triển đô thị. Tiếp tục có chính sách khuyến khích, ưu đãi đặc biệt về thuế đối với các dự án cung cấp dịch vụ xã hội đô thị ở các khu kinh tế, các vùng công nghiệp lớn.
Trong bối cảnh phát triển của vùng Đông Nam Bộ trong giai đoạn hiện nay với nhiều thuận lợi và thách thức đan xen. Theo Bộ trưởng, phát triển đô thị vẫn luôn được coi là động lực của phát triển kinh tế - xã hội của vùng và là một nội dung trong 6 nhóm nhiệm vụ và giải pháp của Nghị quyết số 24.
Bộ trưởng cam kết sẽ phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành và các địa phương trong vùng để tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai, đầu tư, quy hoạch, phát triển đô thị, kiến trúc, xây dựng, theo hướng bảo đảm kết hợp đồng bộ và hài hoà giữa cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị với phát triển các đô thị mới, bảo đảm kiến trúc đô thị hiện đại, giàu bản sắc, các yếu tố văn hóa đặc trưng được giữ gìn và phát huy.