Thời gian qua, cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tốc độ đô thị hóa của nước ta cũng ngày càng tăng nhanh, hệ thống đô thị quốc gia được quan tâm đầu tư phát triển cả về số lượng và chất lượng. Sau gần 35 năm đổi mới, quá trình phát triển đô thị đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tỷ lệ đô thị hóa đã tăng từ 29,6% (2009), dự kiến đạt 40% (2020). Hệ thống đô thị tăng từ 722 đô thị (2010) đến nay đạt 858 đô thị. Khu vực đô thị đã tác động lớn tới chuyển dịch cơ cấu kinh tế, lao động của quốc gia và các vùng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nhiều đô thị, điểm dân cư nông thôn, nhiều khu công nghiệp, khu kinh tế, du lịch, kết cấu hạ tầng... đã được quy hoạch, đầu tư xây dựng mới, hoặc cải tạo mở rộng để đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước. Hệ thống hạ tầng xã hội, hạ tầng kĩ thuật đô thị, kể cả khu vực nông thôn được quan tâm đầu tư xây dựng theo hướng đồng bộ, hiện đại. Diện mạo kiến trúc, đô thị, nông thôn Việt Nam đã có nhiều thay đổi theo hướng hiện đại, có bản sắc... Đô thị hóa đã thực sự góp phần tạo ra nguồn lực trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, trong đó, kinh tế đô thị góp khoảng 70% GDP cả nước.

Tuy nhiên, bên cạnh đó quá trình đô thị hóa và phát triển đô thị vẫn còn nhiều tồn tại, bất cập như: Thiếu tính hệ thống và liên kết giữa các đô thị; Tác động của đô thị tới sự phát triển của các khu vực khác chưa đồng đều; Việc mở rộng quy mô đô thị chưa đi đôi với việc nâng cao chất lượng và sự đồng bộ của hệ thống cơ sở hạ tầng, kinh tế - xã hội; Việc huy động các nguồn lực cho phát triển đô thị còn hạn chế; Công tác quản lý xây dựng và đô thị, nếp sống, văn minh đô thị chưa theo kịp sự phát triển của quá trình đô thị hóa; Một số hiện tượng ùn tắc giao thông, ngập lụt, thiếu nước sạch, ô nhiễm môi trường khá phổ biến và chưa được khắc phục hiệu quả…

Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những tồn tại, bất cập trên là do năng lực quản lý của hệ thống chính quyền đô thị chưa đáp ứng yêu cầu quản lý, kiểm soát có hiệu quả tiến trình đô thị hóa và phát triển đô thị. Một số cán bộ lãnh đạo, cán bộ chuyên môn phụ trách phát triển đô thị chưa được đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn.

Để xây dựng và quản lý đô thị theo Định hướng phát triển đô thị Việt Nam đến năm 2025 và tầm nhìn 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 445/QĐ-TTg ngày 07/4/2009, Bộ Xây dựng đã trình Thủ tướng Chính phủ “Đề án Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý xây dựng và phát triển đô thị đối với công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp giai đoạn 2010 - 2015”, và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1961/QĐ-TTg ngày 25/10/2010 (gọi tắt là Đề án 1961). Đứng trước yêu cầu thực tiễn, trên cơ sở đánh giá việc thực hiện Đề án giai đoạn 2010-2015, Văn phòng Chính phủ đã có Công văn số 143/VPCP-KTN ngày 08/01/2016  về việc kéo dài thời gian thực hiện đến năm 2020 và mở rộng đối tượng tham gia học tập Đề án.

MỤC TIÊU XUYÊN SUỐT CỦA ĐỀ ÁN 1961

Đề án 1961 hướng tới mục tiêu Nâng cao nhận thức, năng lực quản lý điều hành cho công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp về công tác quản lý xây dựng và phát triển đô thị Việt Nam. Đề án nhằm trang bị cho công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp những kiến thức cơ bản về quản lý đô thị, kỹ năng lãnh đạo, chỉ đạo điều hành và thực thi các nhiệm vụ quản lý quy hoạch đô thị, đầu tư xây dựng và quản lý, sử dụng kết cấu hạ tầng đô thị; quản lý phát triển và sử dụng đất đô thị; quản lý tài chính đô thị; quản lý môi trường, kiến trúc cảnh quan đô thị; kiểm soát phát triển đô thị. 

Định hướng đến năm 2020 có 100% công chức lãnh đạo đương nhiệm, công chức đô thị từ loại V trở lên, công chức lãnh đạo, chuyên môn các cơ quan tham mưu giúp UBND các cấp quản lý xây dựng và phát triển đô thị được đào tạo, bồi dưỡng, bổ sung, cập nhật kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ về quản lý xây dựng và phát triển đô thị.

Bộ Xây dựng đã phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan và các địa phương trong việc triển khai thực hiện Đề án. Sau gần 10 năm thực hiện (2010-2020) các mục tiêu quan trọng đã được hoàn thành. Có thể khẳng định, Đề án 1961 ra đời đã đáp ứng kịp thời tính cấp thiết phải xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp không chỉ giỏi về chuyên môn mà còn phải nắm vững hệ thống pháp luật, trình độ quản lý xây dựng, quản lý hành chính đô thị, năng động, hội nhập khu vực và quốc tế, đáp ứng yêu cầu quản lý xây dựng và đô thị theo định hướng phát triển đô thị Việt Nam đến năm 2025 tầm nhìn 2050. Đề án triển khai thành công đã góp phần nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, chuyên môn quản lý đô thị các cấp, nâng cao chất lượng quản lý xây dựng và phát triển đô thị trong thời gian vừa qua.

KÊT QUẢ THỰC HIỆN ĐỀ ÁN

Công tác chỉ đạo, điều hành

Nhận thức rõ đây là một Đề án có quy mô lớn cả về phạm vi, đối tượng điều chỉnh, kinh phí và thời gian thực hiện, tác động phần lớn đến công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp và nguồn bổ sung thay thế cán bộ, công chức, lãnh đạo quản lý đô thị ở các địa phương. Ngay từ khi được Thủ tướng Chính phủ quyết định giao nhiệm vụ, Bộ Xây dựng đã triển khai thực hiện:

Thành lập và hoạt động của Ban chỉ đạo: Ngày 16/7/2012, Bộ trưởng Bộ Xây dựng thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện Đề án 1961. Ban Chỉ đạo Đề án 1961 do Bộ trưởng Bộ Xây dựng làm Trưởng ban, Thứ trưởng Bộ Xây dựng làm Phó Trưởng ban thường trực, các thành viên là lãnh đạo Học viện, lãnh đạo một số Cục, Vụ của Bộ Xây dựng và các Bộ, ngành, cơ quan Trung ương (Ban tổ chức Trung ương, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính...).

Ngày 21/12/2012, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã ban hành Quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo Đề án 1961 (Quyết định số 1153/QĐ-BXD) và thành lập Tổ thư ký giúp việc Ban Chỉ đạo (Quyết định số 340/QĐ-BCĐ). Trong quá trình thực hiện Đề án, Bộ Xây dựng đã 2 lần kiện toàn Ban Chỉ đạo và Tổ thư ký giúp việc.

Ngay từ khi được thành lập và kiện toàn, Ban Chỉ đạo Đề án 1961 thực hiện công tác điều tra khảo sát, xác định nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng của các nhóm đối tượng làm cơ sở để xây dựng chương trình, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đối với công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp giai đoạn từ năm 2012 đến 2015; huy động các lực lượng tham gia giảng dạy, chuyên gia có trình độ, uy tín không chỉ hoạt động trong Ngành Xây dựng mà hoạt động trong các ngành khác; tập trung chỉ đạo giải quyết những việc cấp bách trong quá trình triển khai thực hiện Đề án, góp phần thực hiện các nhiệm vụ thông suốt và hiệu quả.

Xây dựng chương trình, biên soạn tài liệu đáp ứng yêu cầu, mục đích đào tạo

Đề án 1961 có 08 nhóm đối tượng học viên làm việc ở các vị trí đòi hỏi chương trình phải khác nhau phù hợp với từng vị trí công chức lãnh đạo, chuyên môn các cấp về quản lý xây dựng và phát triển đô thị. Mặt khác, việc xây dựng các chương trình đào tạo bồi dưỡng cán bộ, công chức phải đảm bảo đúng quy định tại Nghị định số 18/2010/NĐ-CP của Chính phủ về đào tạo bồi dưỡng công chức và Thông tư số 03/2011/TT- BNV của Bộ Nội vụ hướng dẫn một số Điều của Nghị định số 18/2010/NĐ-CP, giai đoạn 2 của Đề án được thay thế bằng Nghị định số 101/2017/NĐ-CP và Thông tư số 01/2018/TT-BNV hướng dẫn Nghị định số 101/2017/NĐ-CP về đào tạo bồi dưỡng cán bộ công chức, viên chức. Chính vì vậy, việc thiết kế chương trình đào tạo và biên soạn tài liệu cần phải đảm bảo nguyên tắc, yêu cầu cơ bản là: Đáp ứng yêu cầu mục đích đào tạo; chức trách, nhiệm vụ của đối tượng đào tạo là cán bộ lãnh đạo, quản lý và công chức chuyên môn; chú trọng cả lý luận và thực tiễn, khả năng xử lý tình huống thực tiễn; khả năng vận dụng sáng tạo; nội dung ngắn gọn, hợp lý.

 Từ năm 2011, Bộ Xây dựng đã chỉ đạo công tác điều tra khảo sát, xác định nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng của các nhóm đối tượng làm cơ sở thực tế trong việc xây dựng các chương trình. Trong quá trình xây dựng chương trình, ngoài lực lượng giảng viên của Học viện Cán bộ quản lý xây dựng và đô thị, cán bộ lãnh đạo một số Cục, Vụ thuộc Bộ Xây dựng, các chuyên gia có trình độ, uy tín của ngành Xây dựng và ngành Giáo dục Đào tạo tham gia biên soạn chương trình.

Công tác tổ chức đào tạo bồi dưỡng được triển khai hiệu quả

Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng

Việc đào tạo, bồi dưỡng bằng phương pháp học tập tích cực, lý thuyết kết hợp với trao đổi thảo luận theo nhóm nhằm phát huy tính tự giác, chủ động tư duy sáng tạo của người học, tăng cường trao đổi thông tin, kiến thức và kinh nghiệm giữa giảng viên với học viên và giữa các học viên tại các địa phương. Tổ chức trao đổi, phổ biến kinh nghiệm của nước ngoài về lĩnh vực xây dựng và phát triển đô thị thông qua mời chuyên gia nước ngoài hoặc chuyên gia trong nước. Bộ Xây dựng đã mời 18 lượt chuyên gia từ các tổ chức quốc tế, các trường đại học uy tín trên thế giới tham gia giảng dạy và chia sẻ kinh nghiệm.

Công tác ứng dụng công nghệ thông tin trong đào tạo có tác động tích cực đến việc đổi mới nội dung, phương pháp giảng. Xây dựng và mở rộng khai thác hệ thống tài nguyên học tập và hệ thống thư viện giáo trình điện tử trong quá trình học cho toàn thể học viên.

Cấu trúc chương trình hợp lý giữa lý thuyết và thực hành, giữa kiến thức pháp luật, kiến thức chuyên ngành, kỹ năng quản lý... Thời gian khóa học được phân bổ phù hợp giữa thời gian học lý thuyết chiếm khoảng 50% và thời gian thăm quan thực tế, thảo luận, trao đổi tình huống và bài tập theo chủ đề.

Kết quả đào tạo, bồi dưỡng

Bộ Xây dựng phối hợp với các địa phương tổ chức được 666 lớp với tổng số 31.216 lượt học viên tham gia, trong đó: Bộ Xây dựng tổ chức 354 lớp theo Chương trình cho các đối tượng 2,3,6,7 và các chương trình chuyên sâu với tổng số 15.827 học viên. Bộ Xây dựng phối hợp với địa phương tổ chức 17 lớp bồi dưỡng cho giảng viên và bổ sung kỹ năng giảng dạy đội ngũ giảng viên cơ hữu và kiêm nhiệm với số học viên là 467 người. Địa phương tổ chức 295 lớp theo Chương trình cho các đối tượng 4,5,8 với tổng số học viên là 14.922 người.

Xây dựng tiêu chuẩn chức danh đối với cán bộ quản lý đô thị

Thực hiện nhiệm vụ Đề án 1961, Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Nội và các Bộ ngành liên quan nghiên cứu, bổ sung yêu cầu về kiến thức, kỹ năng quản lý xây dựng và phát triển đô thị đối với công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp đảm bảo phù hợp với quy định chung của Chính phủ đồng thời bổ sung yêu cầu về kiến thức, kỹ năng đối với công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị phục vụ trong ngành xây dựng. Đây là cơ sở khoa học cần thiết cho việc nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ cán bộ quản lý đô thị các cấp để Bộ Nội vụ ban hành theo quy định của pháp luật.

ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH HOẠT ĐỘNG CỦA ĐỀ ÁN

Đề án đã được triển khai kịp thời, khẩn trương, cơ bản hoàn thành mục đích, yêu cầu, tiến độ đề ra. Chất lượng, nội dung, chương trình đào tạo, tài liệu đào tạo, phương thức đào tạo ngày càng được nâng cao, bổ sung, hoàn thiện, cơ bản đáp ứng được yêu cầu đào tạo và đối tượng đào tạo. Đội ngũ cán bộ, giảng viên tham gia đào tạo được mở rộng, bảo đảm chất lượng giảng dạy, có kinh nghiệm, uy tín sư phạm, uy tín chuyên môn cao.

Một số lượng lớn cán bộ quản lý, lãnh đạo và công chức chuyên môn đô thị các cấp đã được đào tạo, bồi dưỡng về kiến thức chuyên môn, hệ thống quy định pháp luật liên quan, các kinh nghiệm trong nước và quốc tế về các lĩnh vực xây dựng, quản lý đô thị, các quan điểm, nhiệm vụ, lý luận và thực tiễn của quá trình đô thị hóa, phát triển đô thị ở Việt Nam. Góp phần từng bước nâng cao nhận thức, trình độ, năng lực, kinh nghiệm xử lý thực tiễn của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý và công chức chuyên môn các cấp; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đô thị. 100% địa phương đều cho rằng Đề án đã đạt được kết quả tích cực trong thực hiện mục tiêu nâng cao nhận thức, năng lực quản lý điều hành cho đội ngũ công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp, đáp ứng yêu cầu quản lý xây dựng và phát triển đô thị trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa ngày càng nhanh tại Việt Nam.

Kết quả đạt được của Đề án là do có sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Thủ tướng Chính phủ, các đồng chí lãnh đạo Chính phủ; Lãnh đạo các Bộ ngành, cấp ủy và chính quyền các địa phương; Sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan đầu mối (Bộ Xây dựng), các Bộ, Ban ngành liên quan (Bộ Nội vụ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Ban Tổ chức Trung ương...) và các địa phương; Nỗ lực, tâm huyết của đội ngũ cán bộ, giảng viên và học viên.

Mặc dù đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận về số lớp và số lượng học viên tham gia chương trình nhưng về tổng thể mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng của Đề án chưa đạt 100% công chức lãnh đạo đương nhiệm được đào tạo, bồi dưỡng, bổ sung, cập nhật kiến thức chuyên môn nghiệp vụ về quản lý xây dựng và phát triển đô thị.

ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIAI ĐOẠN 2021-2025

 Ban hành quy định tiêu chuẩn chuyên môn nghiệp vụ đối với cán bộ quản lý đô thị các cấp

Xây dựng quy định tiêu chuẩn môn nghiệp vụ đối với cán bộ quản lý đô thị các cấp:  Căn cứ các quy định của Chính phủ về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức (Nghị định 101/2017/NĐ-CP ngày 01/9/2017); Chỉ thị số 28/CT-TTg ngày 18/9/2018 của Thủ tướng Chính phủ; Quyết định số1398/QĐ-TTg ngày 16/10/2019 ban hành kế hoạch thực hiện nghị quyết số 83/2019/QH14 ngày 14/6 /2019 của Quốc hội về hoạt động chất vấn tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIV đối với lĩnh vực xây dựng “Bộ Nội vụ chủ trì phối hợp với Bộ Xây dựng đề xuất quy định về tiêu chí, tiêu chuẩn chức danh đối với cán bộ quản lý đô thị nhằm nâng cao năng lực quản lý, điều hành về quản lý xây dựng và phát triển đô thị”.

Bộ Xây dựng đã dự thảo nội dung yêu cầu về kiến thức, kỹ năng quản lý xây dựng và phát triển đô thị đối với công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp. Đây là cơ sở khoa học cần thiết cho việc nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ đối với cán bộ quản lý đô thị các cấp.

Bộ Xây dựng phối hợp Bộ Nội vụ báo cáo Ban Tổ chức Trung ương, Thủ tướng Chính phủ cho phép xây dựng Nghị định về tiêu chuẩn chuyên môn nghiệp vụ  quản lý xây dựng và phát triển đô thị đối với cán bộ quản lý chuyên môn đô thị các cấp. Trước khi bổ nhiệm, bổ nhiệm lại cán bộ, công chức quản lý cần được đào tạo, bồi dưỡng bổ sung kiến thức kỹ năng quản lý xây dựng và phát triển đô thị và được cấp chứng chỉ về đào tạo bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ tương ứng với vị trí được bổ nhiệm.

Đề xuất ban hành quy định về tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ theo 07 nhóm đối tượng thuộc 03 cấp (cấp Tỉnh, cấp Huyện, cấp Xã)

Các Bộ, ngành, Ủy ban nhân dân Tỉnh tiếp tục đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý xây dựng và phát triển đô thị cho cán bộ quản lý đô thị các cấp.

Thời gian tới, Bộ Xây dựng tiếp tục tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý đối với công chức lãnh đạo, chuyên môn hỗ trợ các địa phương khi các địa phương có nhu cầu. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cho nhóm đối tượng cấp tỉnh, huyện và đội ngũ giảng viên nguồn cho các địa phương bằng nguồn ngân sách Trung ương. Tăng cường hợp tác quốc tế để đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý và phát triển đô thị có hiệu quả. Phối hợp với Bộ Nội vụ khảo sát, nghiên cứu để xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng trực tuyến (e - Leaning) theo các bộ chương trình, tài liệu đã ban hành. Phối hợp với Bộ Nội vụ báo cáo Ban Tổ chức Trung ương xây dựng định hướng, kế hoạch về đào tạo bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo các cấp về quản lý và phát triển đô thị để Bộ Xây dựng và các Bộ, Ban ngành, địa phương thực hiện. Phối hợp với các địa phương xây dựng cơ sở dữ liệu về các cán bộ quản lý đô thị các cấp.

Bộ Tài Chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Bộ Xây dựng, Bộ Nội vụ nghiên cứu ban hành chế độ chính sách cho học viên là Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân các đô thị, công chức lãnh đạo chuyên môn cơ quan tham mưu giúp việc ủy ban nhân dân các cấp theo hướng phù hợp, khuyến khích người học.

Các địa phương căn cứ điều kiện, tình hình bố trí kinh phí, phối hợp với Bộ Xây dựng tăng cường đội ngũ giảng viên phục vụ công tác đào tạo, bồi dưỡng phù hợp. Tiếp tục xây dựng kế hoạch, tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cho nhóm đối tượng cấp xã bằng nguồn vốn ngân sách của địa phương.

Cả chặng đường 10 năm (2010-2020) triển khai công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý xây dựng và phát triển đô thị đối với công chức lãnh đạo, chuyên môn đô thị các cấp đã đạt được những kết quả cao, góp phần không nhỏ vào quá trình phát triển các đô thị Việt Nam. Thời gian tới, công tác này cần được tiếp túc triển khai và có các định hướng, giải pháp thực hiện hiệu quả trong giai đoạn đô thị hóa nhanh và mạnh ở nước ta hiện nay.